THINLIAN/THIN NATNA (JAUNDICE/HEPATITIS)- Dr. C. Lalrampana

Thinlian (Jaundice), thin natna hi natna chikhat a ni buaipuiawm tak a ni a; Mizo chuan ‘Thinlian’ kan ti a; hei hi a awmtirtu chu natna te ber chi, tur inkaihnawih theih, leh damdawi tur nghawng tha lo avanga awm thei nia ngaih a ni. Thin atanga mit lo luang tur daltu a awm hian thisenah mit a lo tam a; chu chu mitliam (Jaundice) an ti mai thin. Hetianga a awm chhan hi mit luan bona kawr tereuhte te kha hnawhtu a awm avangin an luang ral thei lova chuvang chuan thisenah mit a lo luang lut thin tihna a ni. Mit chu thisena a luan tawh chuan thisen chuan a lo fawp darh a; chuvang chuan mit leh vunte a lo eng chhuak thin a ni. Infection Hepatitis hi tuibawlhhlawh in atanga taksaah natna hrik te reuhte te virus a luh vang a ni ber. Mithiamte chhut danin hetiang natna vei zinga za zela 15%-in an thihpui thin nia ngaih a ni. He natna hian tumah thliar a nei hran chuang lova, ngam loh lah a nei lem hek lo. A salbeh tawh chu thlah a tum vak tawh thin lo. Hepatitis hi A; B; C; D; E; F & G thleng a awm a. chungte chu a mal malin tawite tawitein han belchiang lawk teh le:

HEPATITIS ‘A’
Hetiang thin natna hi Hepatitis ‘A’ natna hrik avanga awm a ni a; HAV tia hriat lar a ni a; mihring leh mihringina inkaichhawn theih a ni. Ei leh in leh ek atangtea inkaichhawn theih a ni. Hetianga inkaichhawnna hi ‘Fecal-oral’ an ti thin. Mirethei chhumchhia awmkhawmna hmun leh chettawp luaktukna hmunah inkaichawn awlsam bik hlea ngaih a ni bawk. Mipa rawlthar leh mipa puitling Sex hman avangin hetiang natna hi inkaichhawn a awlsam em em bawk. Tin, damdawi hman sualna avanga inkaichhawng tam tak an awm bawk.

HEPATITIS ‘B’
Hei hi thin natna chi khat Hepatitis ‘B’ virus (HBV)-in a thlen a ni. A bikin hriau thianghlim lo inhmantawmna avanga inkaichhawn awlsam em em a ni. Tattoo chhut kai nana hriau zum thianghlim lo inhmanpawlh avangin inkaichhawn a awlsam em em bawk. Hetiang veite chu an chau ngawih ngawih a, an luak a chhuak a; an zun a nu dum deuh nguai a, an ek a eng dal dang thin.

HEPATITIS ‘C’
Hei hi thin natna chi khat Hepatitis ‘C’ virus (HCV)-in a thlen a ni. Thisen thianghlim lo inpek pawlh avangte leh hriau thianghlim lo inhman pawlh nasat avang leh hemodialysis avangtea inkaichhawn theih a ni. Tin, thlan atang leh chil per atang pawhin inkaichhawn a awlsam hlea ngaih a ni. He natna atang hian Cancer leh cirrhosis kai awlsam hle bika ngaih a ni bawk. Sex hman avanga inkaichhawn erawh a awm meuh lo. Tihdam pawh a harsa a; mahse, tihdam theih a ni.

HEPATITIES ‘D’
Hei hi thin natna chi khat Hepatitis ‘D’ virus (HDV)-in a thlen a ni. Hepatitis ‘B’ veisa atanga inkaichhawn a awlsam bik. Hriau thianghlim lo inhmantawm avang leh Sex hman avanga inkaichhawn theih a ni.

HEPATITIES ‘E’
Hetiang natna Hepatitis ‘E’ hi natna tam vak lo a ni a; Hepatitis ‘E’ virus (HEV)-in a thlen a ni. Ei leh in atang leh tui thianghlim lo in atangtea inkaichhawn theih a ni. Hei hian thin natna hlauhawm tak a thlen em em lem lova, invenna vaccine hranpa teh chiam a ngaih loh avangin antiviral damdawi hman ve mai theih a ni.

HEPATITIES ‘F’
Hei hi thin natna chi khat Hepatitis ‘F’ virus (HFV)-in a thlen a ni. Thisen test atanga a lan danin hetiang natna hi a tlem hle a; eng atanga lo awm nge tih pawh hmuh chhuah a la ni chiah lo bawk.

HEPATITES ‘G’
Hei hi thin natna chi khat mahse, a nihna chiah leh a chhan dik tak finfiahna la awm lem lo a ni. Hetiang natna hi a hlauhawm chi leh hlauhawm loh chi pawh chiang taka thliar hran theih a ni rih lo.

Ngun takin en la, Hepatitis ‘B’ & ‘C’-te khi a hlauhawmin a dam har ber a; inenkawlna senso pawh a hau takin a buai thlak duh hle. Mahse, hengte hi enkawl hma chuan rang taka tihdamleh theih a ni. A dangte pawh khi enkawl thuai chuan tha takin an damleh thei tih hre reng ang che. Dawhkana Chukchu vak lai hi chema na taka i sah chhum hmawk chuan Chukchuin a tuar rual khan Dawhkan khan a tuar ve nghal a; a chhiat phah thin. A thihna tur tawk chauha i kut phaha i ben hlum erawh chuan a thi tur dik tak Chukchu chiah khan tuarin a thih phah a; Dawhkan chu him takin a awm reng thei a ni. Hetiang chiah hian Vai Damdawi (Allopathy) chak pui pui nghawng na tak tak hmanga natna hrik i chhut chawrh chawrh hian Dawhkhan chhana Chempuia Chukchu na taka sahhlum ang tho hian taksa khawlpui dangin a tuar ve nghal hrep thin a; chuvangin, natna pakhat enkawl dam anga i inngaih lai mek khan a dang enkawl ngaiin a lo awmleh nghal zel a; taksain nasa takin a tuar zui phah thin a ni. Chuvangin, a theih chhung chu vai dawmdawi aiin thawk muangin chhu na lo zawk mah se, Ramhmul damdawi (Herbal medicine) hi hman hram hram tum thin ang che. Herbal Treatment & Home remedy, ramhmul damdawite hmang hian I natna enkawl thin la Vai damdawi nghawng tha lo pui pui nei ai chuan a dam rangin a dam a chiang zawk tih hriain hmang uar hram hram ang che. Hepatitis enkawlna atana thate chu hetiang hian thlir ila:

THINLIAN DAMDAWI
Thin natna satliah Hepatities ‘A’; D’; ‘E’; ‘F’; ‘G’ –te tan heng ahnuaia tarlante hi a tha tawk hle a; vai damdawi ei vak vak ai chuan mihring taksaah nghawng pawi a nei tlem zawk a; khuarei atan a rintlak zawk bawk tih hre reng ang che. A engemaw ber hi hmang thin la, an rintlak em em tih hre reng ang che.

1. Tuktin zingkarah leh zantin mut dawna tui thianghlim tam tawk in thin a tha

2. Nitin Coconut tui pava 1 in thin a tha

3. Futui in a tha a, khawla her aiin kheh chawpa feh ngei a tha. Tin, a zikno la thur tel deuh hlek ni thei se a tha lehzual
Buhtun (Barley) tui in a tha
Tuilum in thin a tha

4. Neem tui leh khawizu inzata pawlhin black pepper dip1/2 tsp pawlha nitin v2in thin tur
Butter hmanga Purunvar kan ei thin atha.

5. Apple tui um (cider vinegar) leh Carrot tuipawlh in a tha
Buluih (Radish) hnah densawm tui no 1-ah basil tui thirfiante 1 pawlhin nitin vawi 2 kar 3 chhung in thin a tha
Nimbu tui firah tui thianghlim a inzata pawlhin vawi 3 talin a tha

6. Snake Guard hmanga siam thingpui in thin a tha
Khawizu thinfiante 1, buhtun powder thirfiante 1 leh tui no 1 pawlh nitin v2 in thin a tha.

7. Zingkarah Tomato tuiah chi leh pepper tlem pawlh in thin a tha

8. Jaundice Berry hnah densawm tui emaw a powder emaw nitin in thin a tha.

HEPATITIES ‘B’&’C’ DAMDAWI BIK
Thinlian natna dam har chi leh tawhkhrih tak Hepatities ‘B’ & ’C’-te tan heng a hnuaia mite hi vai damdawi aia tha zawka ngaih a ni a; Damdawi in atanga beidawng haw tawh tam takin an dampui hlauh thin avangin hetiang natna hi i vei emaw, I chhungten an vei emaw a nih chuan a engemaw ber hi hmang mai rawh.

1. Chakai leh tumbu den pawlah chiu tlem telha in thin a tha

2. Mutih kau var rah leh thing hmarcha ei pawlh a tha a; tin a rah a awmloh chuan a hnah leh thing hmarcha ei pawlh a tha hle bawk.

3. Japan hlo hnah densawm tui no ½ ah khawizu 1tsp leh Nimbu tui fir no 1 pawlh nitin zingkar chhun leh zan mut dawnah in thin a tha.
Lambak hnah densawm tui zing tin in a tha.

4. Ramhmul chi hrang hrang hmanga Genesaret Herbnal-in a siam BR-Mix Nitin rialno 1 khat zel vawi 2 in thin a tha hle bawk.

5. Aidu leh chakai densawm ei a tha

6. Mithi sunhlu hnah a zungte thlengin densawma Bawnghnute no khat nen in a tha.

Heng zingah hian serial No. 2; 3; 4-te khi an tha zual bik a, chung zingah pawh chuan No. 2 & 3 khi tha bik leh zuala ngaih a ni.

About Mizo Archive

I'm the one who collect the best writings of Mizos
This entry was posted in Health and Lifestyle and tagged , , , . Bookmark the permalink.

1 Response to THINLIAN/THIN NATNA (JAUNDICE/HEPATITIS)- Dr. C. Lalrampana

  1. Anonymous says:

    ka hriat duh tak hi ka lo zawt che aw.. thinlian hi engtin nge alan chhuah dan . thinlian tihtawp hian kan hriat dan hi ani maia Hepatitis A B C tih vel khian thinlian kan tih hi athendan hrang hrang ni turah ka ngai ve tawp mai.. mahse Thinlian natnat tihtawp hian engtin nge taksaa alan chhuahdan ka van hre duh em.. ka awm dan hi ahrehawm lutuka ka pum hi adik theiloa ulcer nei chu ka nia mahse ka in enkawl ve reng tho pawn ka pum hi adik theilo reng renga ka eia ka e leh nghal zela ka luakchhuak luhai reng mai bawksia ka nun hi anguai bur renga ka rit luk reng mai. engmah ka pum hian a zo lo ni berin ka hria khawngaihin minlo pui teh

    Like

Leave a comment